International Journal For Multidisciplinary Research

E-ISSN: 2582-2160   •   Impact Factor: 9.24

A Widely Indexed Open Access Peer Reviewed Multidisciplinary Bi-monthly Scholarly International Journal

Call for Paper Volume 6 Issue 6 November-December 2024 Submit your research before last 3 days of December to publish your research paper in the issue of November-December.
Submit Research Paper Join as a Reviewer

Plagiarism is checked by the leading plagiarism checker TurnItIn

Call for Paper

Volume 6 Issue 6
November-December 2024

Submit your research paper

Indexing Partners
Academia Advanced Sciences Index Bielefeld Academic Search Engine CiteSeer DRJI Google Scholar Independent Search Engine & Directory Network ISI (International Scientific Indexing) Issuu Mendeley Research Networks
RefSeek ResearcherId - Thomson Reuters ResearchGate Scirus Scribd Semantic Scholar UTeM - Universiti Teknikal Malaysia Melaka Wiki for Call for Papers WorldCat Zenodo

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020; एकविंशतितमे शतके भारते च उच्चशिक्षायाः भविष्यम्

Author(s) LAXMAN KUMAR
Country India
Abstract एकविंशशताब्द्यां भारतदेशेन वैश्विकनेतृत्वप्रदानाय भारतीयभावबोधस्य तथा मूल्यपरम्परायाः आवश्यकता आसीत्। तस्यानुसन्धानकाले नवयुगानुकूलनिर्मिता आसीत् एका शिक्षानीतिः। आगामिनि काले इयं शिक्षानीतिः भारतीयस्पर्धाभ्यः चिन्तनेभ्यश्च निवर्तने स्वतःसिद्धा भविष्यति। तथा भारतीयतां भारतभावं च विस्तारयिष्यति। इयं नूतना शिक्षानीतिः २०२० संवत्सरं यावत् सम्यगस्ति। यतोहि अखिलरूपा आयम्यरूपा वहुविषयिणी च इयं शिक्षानीतिः एकविंशतिशताब्द्यनुगुणाय निर्मितास्ति। राष्ट्रीयशिक्षानीतेः(२०२०) प्रारम्भकालादेव भारतीयशिक्षाङ्गणे नूतनयुगस्य प्रारम्भः भविष्यति। इयं तु प्राचीनापेक्षया उत्कृष्टास्ति तथा नवभविष्यनिर्माणं च करिष्यति। एन्.ई.पि. (२०२०) उत्कृष्टदूरदृष्टेः परिणामोऽस्ति। पुनश्च प्रेरणादायकनीतिविधिकलेख्योऽप्यस्ति यः भारतीयोच्चशिक्षायाः परिदृश्ये मूलभूतपरिवर्तनस्य प्रारम्भनं करिष्यति। एतदन्तर्गतायाः भारतीयोच्चशिक्षाप्रणाल्याः काठिन्यताः स्पर्धाश्च च सौधर्म्येण स्पष्टतया च अवगताः। एतदन्तर्गततया मानवविकास्य असाधारणक्षमतायाः जनसांख्यिकीलाभांशस्य च उपभोगाय, महत्परिवर्तनाय एका परिकल्पना कृतास्ति। इयं परिकल्पना आभारते बहुलतया उपलप्स्यते।
ज्ञानं प्रज्ञा सत्यं चेति भारतीविचारपरम्परायां दर्शने च सदा सर्वोच्चमानवयीलक्ष्यत्वेन चिन्त्यन्ते। भारतवर्षं भारतीयतां च प्रति विश्ववासिनामास्थास्ति। विश्वगुरुत्वेन अस्य प्रतिष्ठायां ये प्रधानभूताः हेतवः सन्ति ते यथा समृद्धज्ञानं,चिन्तनपरम्परा, तन्निवृत्तं सूत्रं मार्गश्चेति। स्वकीयविशिष्टबलेनैव सदैव संसारमार्गं प्रदर्शयति। भारतवर्षे तादृशी शिक्षाव्यवस्था वर्तते या तु सर्वांगीणविकासे महत्त्वं ददाति। अनया व्यवस्थया जनानां चारित्रिकगुणैः नैतिकगुणैश्च सह सामाजिकभावना अपि विकसिता भवति। एवंरूपेण अग्रिमकाले इमां संस्कृतिं सभ्यतां च संरक्षयन् उत्तमनागरिकरूपेण सामाजिकपरिस्थितेः परिवर्तनं साधयित्वा राष्ट्रियसुरक्षार्थं स्वप्राणान् अपि आहुतिदाने तत्पराः सन्ति। राष्ट्रियैकतायाः, भावात्मकैतायाः, सामाजिककुशलतायाः, राष्ट्रियानुशासनादिभावनानां विकासे सहायको
भवेत्। सामाजिककर्त्तव्यपालनपुरस्सरं राष्ट्रहिताय संलग्नो भवेत्। प्राचीनशिक्षाव्यवस्था आधुनिकशिक्षाव्यवस्थापेक्षया अधिकोत्कृष्टा समुन्नता चासीत्, किन्तु कालान्तरे इयं शिक्षाव्यवस्था ध्वस्ता। वैदेशिकैः शत्रुभिः भारतीयसनातनधारामवरुद्ध्य शिक्षाव्यवस्था नाशितासीत्। तदनन्तरं प्राग्वत् नैव विकसितेयं शिक्षाव्यवस्था। स्वतन्त्रतान्दोलनस्य अनन्तरमेव इमां शिक्षामाधारीकृत्यैव बहवः सङ्घर्षाः अभवन्। स्वतन्त्रताकालानन्तरं भारतसर्वकारेण सार्वजनीकशिक्षायाः प्रसाराय प्रचाराय च प्रयासहः विहितः किन्तु तत्रापि अल्पीभावः आसीत्। आध्यात्मिकमूल्योपरि अधिष्ठिता अस्माकं प्राचीनशिक्षाव्यवस्था मैकालेशिक्षानीतिप्रभावेण उपेक्षितासीत्। अनेन भारतीयशिक्षाव्यवस्थाया महती क्षतिरभवत्। तत्रेयं नूतना शिक्षाव्यवस्था उत्साहजनकास्ति। अस्याः व्यापकता दूरदर्शिता चेति स्पष्टतः द्रष्टुं शक्यते। भारतीयपरिवेशानुकूला परम्परानुकूला च इयं शिक्षानीतिः भारतीयतायाः प्रतिष्ठादृष्ट्या अत्युत्तमा निर्णीतास्ति। एकविंशतीशताब्द्यां भारतवर्षस्य प्रथमायाम् अस्यां महत्वाकांक्ष्यां शिक्षानीतौ भारतीयपरम्परां सांस्कृतिकमूल्यं च अविकलयन् नूतनशतकीयशिक्षायाः आकांक्षात्मकलक्ष्यं प्राप्तुं विविधाः उपायाः विहिताः सन्ति। भारतीयज्ञानपरम्परा-संस्कृतिसम्बन्धितमस्कां ऐहित्यं संरक्षितुं, तदनुसन्धातुं, बहुज्ञतां वर्धितुं, समग्रशिक्षायाः भूमिकानिर्माणे, भारतयीभाषाः शिक्षिप्रक्रियामाधाररूपेण संयोजितुं शिक्षायाः प्रत्येकस्मिन् स्तरे समन्वयवर्द्धनशालिनी तथा सदा मूल्याङ्कन-बहुभाषिकता-स्वायततादीन् प्रोत्साहनं कुर्वन्ती भारतीयपरम्परापरिवेशयुगानुसारी इयं शिक्षानीतिः सर्वथानुकूला एव वर्तते।
Field Sociology > Education
Published In Volume 6, Issue 4, July-August 2024
Published On 2024-08-15
Cite This राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020; एकविंशतितमे शतके भारते च उच्चशिक्षायाः भविष्यम् - LAXMAN KUMAR - IJFMR Volume 6, Issue 4, July-August 2024. DOI 10.36948/ijfmr.2024.v06i04.26237
DOI https://doi.org/10.36948/ijfmr.2024.v06i04.26237
Short DOI https://doi.org/gt7m44
View / Download PDF File

Share this



E-ISSN 2582-2160
CrossRef

CrossRef DOI is assigned to each research paper published in our journal.

IJFMR DOI prefix is
10.36948/ijfmr

Downloads
Research Paper Format Copyright Permission Form and Undertaking Form Cover Page Vol 6 Isu 6Cover Page Vol 6 Isu 5Cover Page Vol 6 Isu 4

All research papers published on this website are licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License, and all rights belong to their respective authors/researchers.

CC-BY-SA Open Access

About IJFMR
Fees & Payment
Current Issue
Publication Archive 		Submit Research Paper
Track Submission Status
Publication Guidelines
Publication Ethics
Peer Review & Plagiarism 		Join as a Reviewer
Editors & Reviewers
Reviewer Referral Program
Get Reviewer Membership Certi. 		Website/Journal Policies
Usage Policy
Content Policies
Privacy Policy
Contact Us +91-9898-5948-55 editor@ijfmr.com